Vodič za poresku amortizaciju

Poreska amortizacija predstavlja obavezu propisanu Zakonom o porezu na dobit pri čemu prevashodno služi za poreske izveštaje i što je još važnije utvrđivanje obaveze poreza na dobit.

Naime, zakonom o porezu na dobit utvrđeno je da je polazna mera za obračun poreza na dobit finansijski rezultat (dobitak ili gubitak) iz bilansa uspeha. Ova veličina zatim se uvećava ili umanjuje za iznose korekcija koje su propisane zakonom. Nakon primene svih korekcija dobija se oporeziva dobit, koja je osnovica poreza na dobit pravnih lica. Jedna od tih vrednosti koje se koriguju je i amortizacija, jer ukoliko je iznos obračunate amortizacije veći, dobit preduzeća je manja pa je samim tim manji i porez. Dakle poreska amortizacija pre svega predstavlja izvor informacija koje poreznicima omogućavaju da odrede obim poreske obaveze za preduzeće. 

Koristeći praktičan primer, uzmimo da je manja stolarska radionica u toku godine ostvarila 2.000.000 dinara prihoda. Tokom te godine trošak materijala iznosio je 400.000 dinara, ukupni trošak kompletne računovodstvene amortizacije za svu osnovnu imovinu iznosio je 600.000 dinara, i svi ostali troškovi 800.000 dinara. Otuda je dobit u bilansu uspeha bila 200.000 dinara (razlika između ukupnog prihoda i ukupnih troškova), a poreska amortizacija prema propisima iznosi 100.000 dinara. Da bi se izračunala oporeziva dobit, nužno je sabrati računovodstvenu dobit (200.000 dinara) i računovodstvenu amortizaciju (600.000 dinara) i zatim od tog iznosa oduzeti vrednost poreske amortizacije i dobija se iznos od 700.000 dinara, koji predstavlja oporezivu dobit.

Za utvrđivanje poreske amortizacije definisane su stope i metode obračuna po grupama koje su označene rimskim brojevima od I do V.

Stope amortizacije su sledeće:

•I grupa 2,5%;

•II grupa 10%;

•III grupa 15%;

•IV grupa 20%;

•V grupa 30%.

Raspored sredstava po grupama definiše Pravilnik o načinu razvrstavanja stalnih sredstava po grupama i načinu utvrđivanja amortizacije za poreske svrhe. Dakle ovaj dokument predstavlja najbitniji podzakonski akt na koji je neophodno obratiti pažnju prilikom obračuna poreske amortizacije. Bitan momenat u vezi sa tim odnosi se na promene Zakona o porezu na dobit pravnih lica koje su stupile na snagu 1. januara 2019. godine. Izmenama su uvedena nova pravila o obračunu poreske amortizacije koja će se primenjivati na stalna sredstva stečena od 1. januara 2019. godine, dok će se postojeća pravila, uz određene izmene, primenjivati na amortizaciju postojećih stalnih sredstava.

Novim pravilima naloženo je da se amortizacija stalnih sredstva utvrđuje primenom proporcionalne metode za svih V amortizacionih grupa, na osnovicu koju čini nabavna vrednost sredstva, za svako stalno sredstvo posebno, a u slučaju kada su stalna sredstva stečena u toku poreskog perioda, utvrđuje se primenom proporcionalne metode srazmerno vremenu od kada je započet obračun amortizacije do kraja poreskog perioda (dakle proporcionalna metoda se primenjuje na sve grupe). U praksi to znači da osnovicu čini nabavna vrednost sredstva. Obračun se vrši za svako stalno sredstvo posebno tako što se osnovica (nabavna vrednost sredstva) pomnoži stopom amortizacije. Na ovaj način, svake godine iznos amortizacije je isti – sredstvo se tokom vremena ravnomerno troši. Ukoliko je sredstvo nabavljeno tokom godine, amortizacija se obračunava samo za period od nabavke do kraja godine (srazmerno vremenu korišćenja).

Ukoliko je računovodstvena amortizacija, utvrđena u iznosu nižem od poreske amortizacije, kao rashod u poreskom bilansu se priznaje računovodstvena amortizacija, a stalna sredstva koja se sastoje iz nepokretnih i pokretnih delova, razvrstavaju se shodno načinu na koji su razvrstana u poslovnim knjigama obveznika.

Postojeće odredbe o obračunu poreske amortizacije primenjuju se za obračun amortizacije stalnih sredstava stečenih do 31. decembra 2018. godine (odnosno, na poslednji dan perioda koji počinje u 2018. godini), a za stalna sredstva iz II do V grupe najkasnije na obračun amortizacije tih sredstava zaključno sa 31. decembrom 2018. godine, odnosno poslednjim danom poreskog perioda koji počinje u 2018. godini. Ukoliko je krajnji saldo za: II grupu manji od 10%, III grupu manji od 15%, IV grupu manji od 20% i V grupu manji od 30% u odnosu na saldo utvrđen dana 31. decembra 2018. godine (odnosno, poslednjeg dana poreskog perioda koji počinje u 2018. godini), kao rashod se priznaje celokupni saldo grupe.

Konačno još jedna bitna izmena odnosi se na novi Pravilnik o izmeni Pravilnika o načinu razvrstavanja stalnih sredstava po grupama i načinu utvrđivanja amortizacije za poreske svrhe (objavljen u „Sl. glasniku RS“, br. 8/19 od 8.2.2019. god.), koji je stupio na snagu 9. februara 2019. god. Novim pravilnikom je utvrđeno da se od ove godine prilikom obračuna poreske amortizacije sredstava iz I grupe više neće podnositi dva obrasca (OA/I i OA/N) koja su bila propisana kao obavezna ranije već će se obračun vršiti u slobodnoj formi. Ipak, obračun amortizacije stalnih sredstava razvrstanih u grupe od II do V i dalje se vrši na Obrascu OA – Obračun amortizacije stalnih sredstava, kao i do sada.